Συγγραφέας: Ελευθέριος Ταπάκης, ιατρός. Δημοσιεύτηκε στο Περιοδικό Ομοιοπαθητικά Νέα, αρ. τεύχους 43, Ιαν- Μαρ.2021
Εδώ και 9 μήνες ζούμε πρωτόγνωρες καταστάσεις και ως άτομα και ως κοινωνία. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης νυχθημερόν και ακαταπαύστως ανακοινώνουν κρούσματα και θανάτους εξαιτίας της νέας επιδημικής νόσου. Τα κράτη σε όλη την υφήλιο έχουν, στο όνομα της υγείας, επιβάλει εγκλεισμούς στο σπίτι, περιορισμούς στην μετακίνηση, υποχρεωτική χρήση μάσκας παντού. Έχουν κλείσει τα σχολεία και τα παιδιά μας παρακολουθούν τα μαθήματά τους από το σπίτι μπροστά σε οθόνες. Το Πάσχα του 2020 το περάσαμε με κλειστές εκκλησίες, όπως ουσιαστικά και τα Χριστούγεννα. Μαγαζιά και εστιατόρια είναι κλειστά και πάρα πολλοί συμπολίτες μας αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα διαβίωσης. Ο φόβος και η ανησυχία για το μέλλον έχουν εισβάλει στις καρδιές των ανθρώπων.
Σε αυτή την δύσκολη κατάσταση έχει θέση η ομοιοπαθητική ιατρική και αν ναι ποια είναι αυτή; Η ομοιοπαθητική ως ιατρική πράξη, έχει συμπληρώσει πάνω από 200 χρόνια άσκησης και έχει περάσει την δοκιμασία του χρόνου. Στο διάστημα αυτό έχουν λάβει χώρα μεγάλες πανδημίες, συμπεριλαμβανομένης και της ισπανικής γρίπης, και η ομοιοπαθητική έχει επιδείξει σε αυτές θαυμαστά αποτελέσματα. Και σε αυτή την πανδημία, έχει αναμφίβολα τη θέση της. Έχει να προσφέρει πάρα πολλά όχι μόνο στην οξεία φάση των συμπτωμάτων της ασθένειας αλλά και προληπτικά -πράγμα που είναι εξίσου σημαντικό και επιδιωκτέο- στην ενδυνάμωση του ανοσοποιητικού συστήματος των ανθρώπων. Επίσης σημαντική είναι και η νοητική και η συναισθηματική ενδυνάμωση του ανθρώπου σε αυτές τις πρωτόγνωρες συνθήκες. Στα ιατρεία μας, αλλά και τηλεφωνικά και διαδικτυακά και με κάθε τρόπο, οι ομοιοπαθητικοί ιατροί συνταγογραφούμε ομοιοπαθητικά φάρμακα που δρουν ως γνωστόν ολιστικά στηρίζοντας τον άνθρωπο εν γένει.
Η διεθνής ομοιοπαθητική κοινότητα αντιπροσωπεύεται πρωτίστως από την Liga Medicorum Homeopathica Internationalis (LMHI) η οποία είναι ο πιο μεγάλος και αρχαιότερος παγκόσμιος ομοιοπαθητικός οργανισμός με ιστορία 100 ετών και μέλη ομοιοπαθητικούς ιατρούς από 76 κράτη ανά τον κόσμο. Ήδη από τον Απρίλιο του 2020, η LMHI έστειλε επιστολή προς τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας στην οποία τον καλεί να εξετάσει την ομοιοπαθητική ως συμπληρωματική της συμβατικής για τη νόσο COVID-19 θεραπεία, με σκοπό τη μείωση του φόρτου στις δομές της περίθαλψης με χαμηλό κόστος. Στην εν λόγω επιστολή η LMHI τεκμηριώνει, παραθέτοντας και βιβλιογραφία, γιατί η ομοιοπαθητική αποτελεί ένα αποτελεσματικό όπλο για την πανδημία, και παραθέτει σχέδιο δράσης σε 4 βήματα προς πρακτική εφαρμογή στις δομές υγείας ανά τον κόσμο και ανάλογα με τα στάδια της νόσου. Ολόκληρη η επιστολή είναι διαθέσιμη στον παρακάτω σύνδεσμο https://www.lmhi.org/Documents/News/LMHI_Letter_WHO_COVID-19_Apr.5.2020%20(1).pdf
Η LMHI, σε συνεργασία με την ECH (European Committee of Homeopathy), έχουν ξεκινήσει υπό την αιγίδα τους εκστρατεία για συλλογή περιστατικών COVID-19. Η συλλογή αυτή των περιστατικών γίνεται με 3 κόμβους, το ΑΙΗ (American Institute of Homeopathy), και τα ομοιοπαθητικά προγράμματα VithoulkasCompass.com και Clificol. To American Institute of Homeopathy, ανακοίνωσε μέχρι τον Αύγουστο του 2020, 121 περιπτώσεις, εκ των οποίων 49 επιβεβαιωμένες με PCR. To Clificol ανακοίνωσε τις 30 Σεπτεμβρίου του 2020, 450 περιστατικά και ως πρώτα συνταγογραφούμενα φάρμακα τα Gelsemium, Bryonia και Arsenicum.
To Vithoulkas Compass, από τους ομοιοπαθητικούς που χρησιμοποιούν την πλατφόρμα από όλο τον κόσμο, συλλέγει περιστατικά ανώνυμα στη βάση δεδομένων του. Από τον Μάρτιο του 2020 μέχρι και τον Δεκεμβρίου του 2020, έχουν καταχωριστεί γύρω στα 550 περιστατικά με τη λέξη COVID να συμπεριλαμβάνεται στο κύριο πρόβλημα, όπως συμπληρώνεται από τον ομοιοπαθητικό. Μια αδυναμία αυτής της καταχώρισης είναι ότι δεν είναι γνωστό ποια από αυτά είναι επιβεβαιωμένα εργαστηριακά κρούσματα ή μόνον ύποπτα κρούσματα, αλλά τα αποτελέσματα είναι οπωσδήποτε ενδιαφέροντα. Τα πρώτα συνταγογραφούμενα φάρμακα είναι το Arsenicum, Bryonia, Phosphorus και Gelsemium όπως φαίνονται στο πιο κάτω διάγραμμα.
Ενδιαφέρον είναι να δει κανείς επίσης τις πιο συχνές ρούμπρικες που χρησιμοποίησαν οι ομοιοπαθητικοί κατά την ευρετηριολόγηση (repertorization) στο VithoulkasCompass, που είναι οι εξής:
COUGH – DRY
GENERALITIES – WEAKNESS
NOSE – SMELL – wanting, lost
MOUTH – TASTE – wanting, loss of taste
FEVER
COUGH
MIND – ANXIETY – health, about
RESPIRATION – DIFFICULT (Dyspnoea)
MOUTH – DRYNESS – thirst, with
MIND – FEAR – death, of
STOMACH – THIRST
GENERALITIES – INFLUENZA
STOMACH – THIRSTLESS
INFLUENZA – WEAKNESS, with
FEVER – HEAT in general
STOMACH – THIRST – large quantities, for
Παράλληλα με την πιο πάνω συλλογή, ξεκίνησε και μια προσπάθεια συλλογής περιστατικών ακολουθώντας υψηλές προδιαγραφές στην παρουσίαση περιστατικών, ώστε να είναι εφικτό να ανακοινωθούν σε επιστημονικά περιοδικά. Σε αυτό το πλαίσιο, το Vithoulkas Compass οργάνωσε μια σειρά από 4 webinars που έλαβαν χώρα τον Μάιο του 2020. Ο τίτλος των webinars ήταν “Improving the Quality of COVID-19 Homeopathic Clinical Case Reports” (Βελτιώνοντας την ποιότητα των ομοιοπαθητικών περιστατικών με COVID-19). Τα σεμινάρια συμπεριλάμβαναν διεθνείς ομιλητές όπως ο Robbert van Haselen, γνωστός ερευνητής και πρώην εκδότης επιστημονικού περιοδικού εναλλακτικής ιατρικής και την Chetna Lamba, ιατρό και διευθύνον στέλεχος του υπουργείου εναλλακτικής ιατρικής της Ινδίας. Τα σεμινάρια αυτά, είχαν μεγάλη επιτυχία αφού 522 ομοιοπαθητικοί παρακολούθησαν ζωντανά τουλάχιστον ένα από τα 4, και έχουν συνολικά πάνω από 3000 θεάσεις στο youtube https://youtu.be/8WeKNmHRTGY
Παρακολουθώντας κάποιος αυτά τα σεμινάρια μπορεί να δει πώς μπορεί να γράψει μια παρουσίαση περίπτωσης ακολουθώντας τις δόκιμες οδηγίες ΗΟΜ-CASE-CARE guidelines και τα κριτήρια MONARCH (Modified Naranjo Criteria for Assessing Causal Attribution of Clinical Outcome to Homeopathic Intervention) τα οποία είναι 10 πρακτικά κριτήρια που αξιολογούν την δράση ή όχι του ομοιοπαθητικού φαρμάκου σε μια συνταγογράφηση.
Από αυτή την προσπάθεια συλλογής υψηλής ποιότητας περιστατικών, έχουν σταλεί στο Vithoulkas Compass 28 περιστατικά COVID-19 (14 επιβεβαιωμένα με PCR test). Σε αυτά έγιναν 38 συνταγογραφήσεις με τα πιο συχνά φάρμακα να είναι το Arsenicum, Pulsatilla, Pyrogenium, Bryonia, Phosphorus, Gelsemium, Aconitum και Antimonium tartaricum. 21 ασθενείς χρειάστηκαν ένα φάρμακο κατά τη διάρκεια του οξέος, ενώ 7 ασθενείς χρειάστηκαν 2 ή 3 φάρμακα για τη λύση του οξέος περιστατικού από COVID-19. Μπορείτε να δείτε περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το πρόγραμμα συλλογής περιστατικών και να αποκτήσετε τη φόρμα ιστορικού σύμφωνα με τα κριτήρια HOM-CASE CARE σε αυτό το σύνδεσμο https://www.vithoulkascompass.com/en/Homeopathy/LMHI2020
Η Ινδία, η δεύτερη σε πληθυσμό πιο μεγάλη χώρα στον κόσμο, είναι μια χώρα όπου η ομοιοπαθητική έχει μεγάλη ανάπτυξη. Το AYUSH είναι το υπουργείο εναλλακτικής ιατρικής της Ινδίας υπό την αιγίδα του οποίου είναι και η ρύθμιση της άσκησης της ομοιοπαθητικής ιατρικής στη χώρα. Ήδη από την αρχή της επιδημίας, στις 6 Μαρτίου του 2020, το AYUSH με ανακοίνωσή του, πρότεινε ως προφύλαξη για τον κορωνοϊό το Arsenicum 30CH, μια δόση κάθε μέρα για 3 μέρες. Αυτή η πρόταση δέχτηκε αυστηρές κριτικές τόσο από ομοιοπαθητικούς κύκλους όσο και από πλευράς συμβατικής ιατρικής. Είναι ενδιαφέρον όμως ότι μεγάλο μέρος του πληθυσμού παγκόσμια πήραν τελικά αυτό το φάρμακο και μάλιστα υπήρξε έλλειψη του Arsenicum σε πολλά φαρμακεία παγκόσμια. Αυτό συνέβη πιο ειδικά στην Ιταλία στην οποία η επιδημία ήταν εκείνη την περίοδο σε έξαρση. Κατόπιν των αντιδράσεων, το AYUSH αναθεώρησε τις οδηγίες του και σε νέα ανακοίνωση δεν αναφέρει την ομοιο-προφύλαξη ως μέτρο αλλά μόνο την κλασσική προσέγγιση στην ομοιοπαθητική με το εξατομικευμένο φάρμακο ανάλογα με τα συμπτώματα σε κάθε περίπτωση. https://www.ayush.gov.in/docs/homeopathy-guidelines.pdf
Στην Ινδία επίσης, κάθε χρόνο, στις 10 Απριλίου γιορτάζεται η παγκόσμια μέρα της ομοιοπαθητικής. Σαν αυτή τη μέρα, στις 10 Απριλίου 1755, γεννήθηκε ο πατέρας της ομοιοπαθητικής Samuel Hahnemann. Στις 10 Απριλίου, λοιπόν του 2020, ο Γεώργιος Βυθούλκας ήταν καλεσμένος από το AYUSH σε μια διαδικτυακή ημερίδα με χιλιάδες ακροατές να την παρακολουθούν ζωντανά από όλο τον κόσμο. Σε αυτήν, μεταξύ άλλων, πρότεινε μοντέλο έρευνας με την ομοιοπαθητική ως συμπληρωματική θεραπεία στην COVID-19 και θεώρησε την Ινδία ως την κατάλληλη χώρα για να γίνει αυτή η μελέτη.
Ο Ινδός ομοιοπαθητικός ιατρός Manish Bhatia είναι ο διευθυντής του μεγαλύτερου website-portal ομοιοπαθητικής στον κόσμο, το hpathy.com. Ήδη από το Μάρτιο του 2020 ανακοίνωσε ένα ενδιαφέρον άρθρο, μια ανάλυση, μια ευρετηριολόγηση (repertorization) με τα πιο συχνά συμπτώματα του κωρονοϊού και κατέληξε σε μερικά φάρμακα όπως η Bryonia και ο Phοsphorus. Ολόκληρο το άρθρο είναι διαθέσιμο σε αυτό το σύνδεσμο https://hpathy.com/homeopathy-papers/coronavirus-covid-19/
Ο Andre Saine, Καναδός ομοιοπαθητικός, οποίος είναι παλιός μαθητής του Γιώργου Βυθούλκα, έχει κάνει εκτεταμένη έρευνα σχετικά με τις επιδημίες και την ομοιοπαθητική. Έχει εντρυφήσει στις πνευμονίες και την μελέτη τους από την βιβλιογραφία από την αρχή της ιστορίας της ομοιοπαθητικής. Για αυτήν την επιδημία προτείνει σύμφωνα με την εμπειρία του μέχρι τώρα, ως πιο συχνά φάρμακα τα Bryonia, Arsenicum, Gelsemium, Eupatorium-perfoliatum, αλλά και πιο μικρά φάρμακα όπως το Berylium και το Carboneum oxygenisatum.
O Paul Herscu, ομοιοπαθητικός ρουμανικής καταγωγής που ζει στην Αμερική, επίσης παλιός μαθητής του Γιώργου Βυθούλκα, προτείνει ως κύρια φάρμακα για την πανδημία τα Sulphur, Lycopodium, Bryonia, Phosphorus και Arsenicum.
Τον Απρίλιο του 2020, ανακοινώθηκε στο Research Gate, μια περιγραφική μελέτη του Andrea Valeri (προέδρου των ομοιοπαθητικών ιατρών Ιταλίας) με ασθενείς με COVID-19 που αντιμετωπίστηκαν με ομοιοπαθητική. Η μελέτη περιλάμβανε 50 ασθενείς οι οποίοι αντιμετωπίστηκαν με κλασσική ομοιοπαθητική. Στους μισούς χορηγήθηκε ένα μόνο φάρμακο ενώ στους υπόλοιπους μισούς 2-6 φάρμακα (διαδοχικά στην πορεία της νόσου). Τα πιο συχνά φάρμακα ήταν: Bryonia (21 συνταγογραφήσεις), Arsenicum (16), Phosphorus (9), Bellodonna (6), Antimonium tartaricum (6), Eupatorium perfoliatum (4), Phosphoric acid (3), Lycopodium (3), Sulphur (3) και άλλα φάρμακα. Η δημοσίευση είναι διαθέσιμη στον σύνδεσμο https://www.researchgate.net/publication/340631586_Symptomatic_COVID-19_positive_and_likely_patients_treated_by_homeopathic_physicians_-_an_Italian_descriptive_study
Με παρόμοιο τρόπο, έγινε και μια ισπανική περιγραφική μελέτη από τον ομοιοπαθητικό ιατρό Marc Clapers, με επίσης 50 περιστατικά με COVID-19 τα οποία αντιμετωπίστηκαν με κλασσική ομοιοπαθητική. Τα πιο συχνά φάρμακα που δόθηκαν (από σύνολο 27 φάρμακα) ήταν τα Arsenicum , Bryonia, Phosphorus, Belladonna, Camphora, Nux-moschata, Pulsatilla, Sulphur, Natrium-muriaticum, Nux-vomica, Spongia, China, Antimonium-tartaticum, Lachesis και Eupatorium perfoliatum. Η δημοσίευση είναι διαθέσιμη στον σύνδεσμο https://www.researchgate.net/publication/341541563_Genus_epidemicus_study_on_Coronavirus_COVID19_SARS-COV-2_pandemic_in_Spain_Update_first_50_cases_collected
Πληκτρολογώντας κάποιος στο Pubmed, “COVID-19 homeopathy” λαμβάνει αρκετά αποτελέσματα εκ των οποίων και μια μελέτη του Έλληνα ομοιοπαθητικού οδοντιάτρου Δημήτρη Καλλιαντά και συνεργατών του, στο οποίο προτείνεται η ομοιοπαθητική, η οποία έδειξε ανά την ιστορία αποτελέσματα σε πανδημίες, ως όπλο απέναντι και σε αυτή την πανδημία.
Ένα ερώτημα που πάντα προκύπτει σε κάθε επιδημία σχετικά με την ομοιοπαθητική, είναι το ποιο είναι το φάρμακο genus epidemicus. Με αυτό τον όρο εννοούμε το φάρμακο το οποίο ενδείκνυται σε μεγάλο ποσοστό σε μια επιδημία και το οποίο δυνητικά μπορεί να δοθεί και προτού κάποιος να εμφανίσει συμπτώματα ως προφύλαξη, εξ’ ου και ο όρος homeoprophylaxis. Η ιδέα ξεκίνησε από τον ίδιο τον Hahnemann το 1799, έχοντας μόλις ανακαλύψει την ομοιοπαθητική και γνωρίζοντας πολύ λίγα φάρμακα. Τότε υπήρχε στην Γερμανία επιδημία οστρακιάς. Ο Hahnemann, αφού είδε ότι η Belladonna είχε εξαιρετικά αποτελέσματα σε πολύ ψηλό ποσοστό, πρότεινε το φάρμακο αυτό και σε ασυμπτωματικούς ως μέσο πρόληψης.
Το μεγάλο ερώτημα λοιπόν τώρα είναι ποιο είναι το genus epidemicus σε αυτή την επιδημία. Δυστυχώς, από τα μέχρι τώρα δεδομένα, φαίνεται να μην υπάρχει ένα και μόνο φάρμακο που να καλύπτει το μεγαλύτερο ποσοστό των περιπτώσεων. Παρόλο που ορισμένα συμπτώματα είναι πολύ συχνά, όπως ο ξηρός βήχας και ο πυρετός, και παρόλο που υπάρχουν και χαρακτηριστικά συμπτώματα της COVID-19 όπως η ανοσμία και η αγευσία, η έκφραση των συμπτωμάτων ποικίλει έτσι ώστε ο ομοιοπαθητικός ιατρός χρειάζεται να έχει στην φαρέτρα του αρκετά φάρμακα για αυτή την επιδημία. Ο κάθε ανθρώπινος οργανισμός είναι μοναδικός και παρόλο που το αίτιο είναι ο ίδιος ιός, η απάντηση του οργανισμού και ως εκ τούτου και τα συμπτώματα και τα ομοιοπαθητικά φάρμακα που ενδεχομένως θα χρειαστεί. Έτσι δεν υπάρχει μόνο ένα φάρμακο, για τον κορωνοϊό (ένα genus epidemicus), αλλά ωστόσο υπάρχουν μερικά φάρμακα που φαίνεται να ενδείκνυνται πιο συχνά σε αυτή τη νόσο. Από αυτά μπορούμε να ξεχωρίσουμε τα εξής:
Aconitum, Arsenicum, Bryonia, Gelsemium, Eupatorium-perfoliatum, Antimonium-tartaricum, Carbo-vegetabilis, Pyrogenium, Phosphorus, Pulsatilla, Rhus-tox, Calcarea carbonica, Phosphoric-acid, Kali-carbonicum, Ignatia και Sulphur.
Μιλώντας την αυστηρή επιστημονική γλώσσα, θα μπορούμε να ανακοινώσουμε ότι η ομοιοπαθητική είναι αποτελεσματική στην COVID-19 μόνο αν υπάρξουν συγκριτικές μελέτες με ομάδες ελέγχου (που παίρνουν ή placebo ή συμβατικά φάρμακα) ή μελέτες δοκιμής της ομοιοπαθητικής ως συμπληρωματικής στην συμβατική θεραπεία. Ωστόσο, και η απλή συλλογή περιστατικών έχει μεγάλη σημασία, γιατί βοηθάει στην συλλογή εμπειρίας για αυτή την πανδημία. Μπορείτε να στείλετε τα περιστατικά COVID-19 που έχετε στον υπογράφοντα (etapakis@vithoulkascompass.com) και στον συνάδελφο Σπύρο Κυβέλλο (skivellos@gmail.com).
Τέλος εύχομαι Χρόνια Πολλά και Καλή Χρονιά σε όλους με υγεία και επιτυχίες στα ομοιοπαθητικά ιατρεία που να αναδεικνύουν τις δυνατότητες του θεόσταλτου δώρου της ομοιοπαθητικής.
Ελευθέριος Ταπάκης, ομοιοπαθητικός ιατρός, MSc.
Σημείωση: Για τη συγγραφή αυτού του άρθρου ευχαριστώ τον Καθηγητή Θεόδωρο Λίλα, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας του Vithoulkas Compass, και την Αναστασία Γαρουφαλή.